Διάφραγμα ή Aperture ( f-stop ) 

 

Όπως αναφέραμε πριν πρόκειται για μία οπή μεταβλητής διατομής. To διάφραγμα πέρα απο την ιδιότητα που έχει να ρυθμίζει το φως, επηρεάζει και το βάθος πεδίου σε μία φωτογραφία. Τι είναι το βάθος πεδίου? Είναι το εύρος της περιοχής που απεικονίζετε (σε μία φωτογραφία) που παρατηρούμε ευκρίνεια και είναι εστιασμένο από την μηχανή. Με απλά λόγια είναι το κομμάτι εκείνο σε μία φωτογραφία που είναι ευκρινές ενώ το υπόλοιπο θολώνει σταδιακά. Το βάθος πεδίου επηρεάζεται απο την τιμή του διαφράγματος μας F καθώς και από την εστιακή απόσταση που θα αναλύσουμε σε άλλο άρθρο.   Πάρτε για παράδειγμα αυτήν την φωτογραφία:

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

H μηχανή εδώ έχει σαν σημείο εστίασης το μάτι του ανιψιού μου. Το βάθος πεδίου που επέλεξα σε ρυθμίζοντας το διάφραγμα μου είναι τέτοιο έτσι ώστε να είναι ευκρινές το πρόσωπο του παιδιού μέχρι λίγο πριν την περιοχή του αυτιού. Αν την ανοίξετε σε μεγαλύτερο μέγεθος θα δείτε οτι σταδιακά από το αυτί και μετά η φωτογραφία θολώνει (γίνεται φλου). Εδώ έχουμε ρηχό βάθος πεδίου και αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι οτι ανοιχτό  διάφραγμα= περισσότερο φως στον αισθητήρα και  ρηχό βάθος πεδίου .

παρακάτω βλέπουμε μία άλλη φωτογραφία:

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

Η μηχανή εδώ σαν σημείο εστίασης έχει τα βράχια αριστερά. Παρόλα αυτά βλέπουμε ότι όλη η φωτογραφία είναι ευκρινέστατη χωρίς να θολώνει πουθενά (είναι όλη net). Έχουμε με λίγα λόγια μεγάλο βάθος πεδίου. Αυτό για να επιτευχθεί επέλεξα κλειστό διάφραγμα ή αλλιώς μικρή τρυπούλα. Έτσι λοιπόν αυτό που κρατάμε είναι ότι κλειστό διάφραγμα = λιγότερο φως στον αισθητήρα και μεγάλο βάθος πεδίου (μικρή τρυπούλα).

 

 Έτσι λοιπόν βλέπουμε ότι το διάφραγμα επηρεάζει παραπάνω από μία παραμέτρους. Πως το μετράμε όμως?

Το διάφραγμα μετριέται σε μονάδες "f" οι οποίες εκφράζονται με αριθμούς όπως f/1.4 f/1.8 f/3.5 f/11 κτλ. Είναι κάπως δυσνόητο στη αρχή αλλά στην ουσία παίζοντας με την μηχανή γρήγορα γίνεται κατανοητό το πως λειτουργεί. Το δύσκολο είναι στην αρχή να συνηθίσει κάποιος ότι η τιμή του f είναι αντιστρόφως ανάλογη από το μέγεθος της τρύπας του διαφράγματος.  Με λίγα λόγια το f/1.8 μας δίνει μεγαλύτερη τρύπα (περισσότερο φως, ριχότερο βάθος πεδίου ) από το f/32 που η τρύπα είναι πραγματικά μικρή  (λιγότερο φως, μεγαλύτερο βάθος πεδίου ). Για να το κάνουμε πιο εύκολο κοιτάξτε τα σχήματα και τι εικόνες παρακάτω. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Δείτε παρακάτω πως επηρεάζεται μεσώ των διαφορετικών τιμών f μία φωτογραφία.

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

 

 

 

 

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

​

 

 

​

 

 

​

Πάμε να πούμε για το f λίγα παραπάνω. To f συχνά το ακούμε ως f-stop ή στα Ελληνικά σαν βήματα f.  Ένα ολόκληρο f-stop  σημαίνει στην ουσία ότι το φως διπλασιάζεται σε σχέση με την προηγούμενη τιμή f. Όπως θα δούμε σε παρακάτω πίνακα το f/1.4 απέχει ένα ολόκληρο stop απο το f/2. Στην ουσία δηλαδή αν απο το f/2 πάμε στο f/1.4 η τρυπούλα του διαφράγματος θα ανοίξει τόσο, ώστε να διπλασιάσει την ποσότητα του φωτός σε σχέση με πριν (αντιστρόφως ανάλογα είπαμε.). Μην τρομάζετε δεν χρειάζεται σε καμία περίπτωση τα νούμερα αυτά να τα θυμάστε απέξω. Σημασία έχει να πιάσετε την αρχή λειτουργίας και τίποτα άλλο. Στον πίνακα που παρουσιάζω εδώ βρίσκουμε τιμές πλήρους στοπ. Για να το πούμε άλλη μία φορά από τιμή σε τιμή έχουμε διπλασιασμό του φωτός που πρόκειται να περάσει μέσα από το διάφραγμά μας.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

Στην πορεία οι σύγχρονες μηχανές, προκειμένου να έχουμε καλύτερο έλεγχο στην έκθεση χώρισαν τα ολόκληρα στοπ σε κλάσματα. Έτσι λοιπόν ανάλογα τον κατασκευαστή συναντάμε βήματα σε 1/3 του στοπ 1/2, 2/3 κτλ.
 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Όπως προανέφερα τις τιμές δεν χρειάζεται να τις απομνημονεύσουμε, αν και στην πορεία θα χαραχτούν άθελα μας στην μνήμη μας κάτι που χρησιμεύει μεν, δεν είναι απαραίτητο δε. 

Το όλο ζουμί που αφορά το διάφραγμα είναι 2 πραγματάκια.
 

1. το διάφραγμα ανάλογα την τιμή που έχει επιτρέπει περισσότερο ή λιγότερο φως να εισέλθει στην μηχανή μας, έτσι αποτελεί έναν από του τρεις τρόπους που κανονίζουμε την έκθεση. Μικρότερος αριθμός f μεγαλύτερη οπή, μεγαλύτερος μικρότερη οπή.

2. το διάφραγμα αποτελεί έναν από τους βασικούς τρόπους για να κανονίσουμε το βάθος πεδίου. (Το βάθος πεδίου θα αναλυθεί σε επόμενο άρθρο.)

Ταχύτητα κλείστρου-Shutter speed 

Όπως προαναφέραμε η άλλη βασική παράμετρος που επηρεάζει την έκθεση είναι το κλείστρο ή μάλλον καλύτερα η ταχύτητα κλείστρου. Σαν ταχύτητα κλείστρου ορίζουμε χοντρικά τον χρόνο που η πορτούλα μας (κλείστρο) θα μείνει ανοιχτή προκειμένου να περάσει φως. Μπορεί να το ακούσουμε και σαν χρόνο έκθεσης. Όπως και να έχει και τα δύο αναφέρονται στην ίδια λειτουργία όπου το φώς περνάει απο το διάφραγμα της μηχανής και εμείς του ανοίγουμε για κάποιο χρόνο την πορτούλα, ώστε να μπορέσει η φωτογραφία μας να αποτυπωθεί στον αισθητήρα. 

Η ταχύτητα κλείστρου μετριέται σε δευτερόλεπτα και κλάσματα του δευτερολέπτου. Όταν το κλείστρο ανοιγοκλείσει πολύ γρήγορα π.χ 1/1000 του δευτερολέπτου μιλάμε για γρήγορη ταχύτητα κλείστρου.  Όταν ανοιγοκλείσει αργά πχ 1/15 του δευτερολέπτου μιλάμε για αργή ταχύτητα κλείστρου. Οι τιμές που παίρνει συνήθως έχουν την διαφορά ενός stop, δηλαδή απο 1/15 του δευτερολέπτου πάμε στο 1/30. Με απλά μαθηματικά αντιλαμβανόμαστε την έννοια του στοπ εδώ πιο εύκολα, μιας και στο 1/15 το κλείστρο μένει τον διπλάσιο χρόνο ανοιχτό απο ότι στο 1/30. Οπότε αν τα βάλουμε κάτω και σκεφτούμε εύκολα καταλήγουμε στο συμπέρασμα οτι αφού ο χρόνος που μένει ανοιχτό το πορτάκι είναι ο διπλάσιος τότε θα περάσει και το διπλάσιο φως  (διπλάσιο φως = 1 stop.)

Ας δούμε πως επηρεάζει λοιπόν η ταχύτητα κλείστρου την φωτογραφία μας. Καταρχήν όπως είπαμε κανονίζει τον χρόνο που θα αφήσει να περάσει το φως. Δεν επηρεάζει όμως κάποια άλλη παράμετρο που έχει να κάνει με βάθος πεδίου κτλ. Μας δίνει όμως την δυνατότητα να παίξουμε με την κίνηση και ανάλογα με το επιθυμητό τελικό αποτέλεσμα να την παγώσουμε ή να δώσουμε το εφέ του θολώματος ή την αίσθηση ότι κάποιο αντικείμενο στο κάδρο μας κινείται. Πάμε να το σπάσουμε παρακάτω σε 1,2,3κτλ για να μπορέσουμε να καταλάβουμε γιατί μιλάμε.

Προσοχή όσα γράφονται παρακάτω αφορούν την χρήση της μηχανής με το φλας απενεργοποιημένο!!!

Η ταχύτητα κλείστρου μετριέται σε δευτερόλεπτα και κλάσματα του δευτερολέπτου. Όσο πιο μεγάλος ο παρονομαστής του κλάσματος τόσο πιο γρήγορη η ταχύτητα που θα ανοίξει και θα κλείσει το  κλείστρο. (1/2000 ποιο γρήγορο από 1/60)

 

1. Γρήγορες ταχύτητες θεωρούμε ταχύτητες μεγαλύτερες του 1/500

 

2. Οι γρήγορες ταχύτητες μας επιτρέπουν να "παγώνουμε" την κίνηση στο κάδρο μας. Εμπειρικά ταχύτητες κλείστρου στο 1/500 του δευτερολέπτου μπορούν να παγώσουν το ανθρώπινο σώμα που τρέχει ή εκτελεί κινήσεις με ταχύτητα. 1/1000 μπορεί να παγώσει ένα πουλί στον αέρα ή ένα άλογο που τρέχει, 1/2000 ένα μαχητικό jet ή τους έλικες ενός ελικοπτέρου κτλ. Στο εμπόριο οι σύγχρονες μηχανής δίνουν πολύ μεγάλες ταχύτητες. είναι πολύ κοινό να δούμε ταχύτητες 1/2000 σε φτηνά μοντέλα, 1/4000 σε μεσαία και 1/8000 -12000 σε ποιο ακριβά. Επειδή το κλείστρο ανοίγει για ελάχιστο χρόνο, επιτρέποντας πολύ λίγο φως να χτυπήσει τον αισθητήρα, αυτού του τύπου η φωτογράφιση απαιτεί άπλετο φως μέρας και είναι σχεδόν απαγορευτική σε κλειστό μη φυσικά φωτιζόμενο χώρο, χωρίς την χρήση ειδικού βοηθητικού φωτισμού.

 

​

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

3. Οι αργές ταχύτητες έχουν την ιδιότητα να μας θολώνουν την κίνηση στο κάδρο. Τις δουλεύουμε κυρίως σε κλειστούς χώρους όπου το φως είναι λίγο και δεν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε φλας. Γενικά ταχύτητες ποιο αργές απο 1/60 χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή μιας και κινδυνεύουμε να μας μας κουνηθεί η φωτογραφία. Για να κατέβουμε με κάποια σχετική ασφάλεια κάτω απο 1/60 πρέπει ή η μηχανή να έχει κάποιο σταθεροποιητή ( stabilizer, antishake κτλ) που φέρουν τα ποιο σύγχρονα μοντέλα ή να κάνουμε χρήση τρίποδου. Σε κάθε περίπτωση οι ταχύτητες αυτές είναι απαγορευτικές αν έχουμε θέμα που κουνιέται στο κάδρο μιας και θα θολώσει (motion blur), εκτός και αν θέλουμε επίτηδες να θολώσουμε την φωτογραφία μας (βλέπε εικόνα 2 απο τον φωτογράφο Ephraim Muller). Προσωπικά με τεχνική που θα αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο και με την βοήθεια του stabilizer της μηχανής μου μπορώ να τραβήξω σταθερό θέμα σε ταχύτητες 1/15 παίρνοντας φυσικά κάποιο ρίσκο.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

                                                                                             


     

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   

​4. Η ταχύτητα κλείστρου συνήθως έρχεται σε βήματα που διπλασιάζουν το φως π.χ 1/500, 1/240, 1/120, 1/60, 1/30, 1/15/ 1/8 κτλ.

 

5. Πολλές μηχανές επιτρέπουν πολύ αργές ταχύτητες κλείστρου πχ 1'', 2'', 15'', 30''. Επίσης πολλές φέρουν την λειτουργία Bulb η οποία συνήθως συμβολίζεται με  B. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι πατώντας σταθερά το κουμπί της μηχανής μπορούμε να αφήσουμε το κλείστρο ανοιχτό για όσο χρόνο επιθυμούμε αφήνοντας την μηχανή να πάρει όσο φως θέλουμε. Αυτό έχει πολλές πρακτικές εφαρμογές που θα αναλύσουμε σε επόμενα άρθρα. Ενδεικτικά σας παραθέτω την εικόνα 3 όπου έχω αποτυπώσει τον ουρανό. Η μηχανή έχει σημαδέψει λίγο πάνω από τον πολικό αστέρα ο οποίος είναι σταθερός και έχει αποτυπωθεί η κίνηση της γης ως προς τα ουράνια σώματα.  Ο χρόνος έκθεσης εδώ είναι 34 λεπτά ή αλλιώς 2034 δευτερόλεπτα. Φυσικά αυτές τις ταχύτητες μπορούμε να τις χρησιμοποιήσουμε μόνο με την χρήση τρίποδου.

 

​

​

 

 

 

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

​

​

​Όσα χρειάζεται να ξέρετε για το κλείστρο ειπώθηκαν παραπάνω. Σε επόμενα άρθρα θα αναλυθούν τεχνικές φωτογράφισης και θα παίξουμε πολύ με τις διάφορες ταχύτητες.

 

 

Το iso

 

Χοντρικά πάντα μιλώντας το iso είναι η ευαισθησία της κάμερα μας και συγκεκριμένα  του ψηφιακού αισθητήρα στο υπάρχον φως. Σε όλες τις φωτογραφικές μηχανές ξεκινά από μία βάση. Η βάση αυτή είναι η κατώτερη δυνατή ευαισθησία που μπορεί να έχει μία μηχανή στο φως. Στην κάμερα μου συγκεκριμένα ξεκινά από το iso 100 και καταλήγει στο iso  12800. Στο iso 100 η μηχανή δεν είναι πολύ ευαίσθητη στο φως ενώ στο iso 12800 είναι εξαιρετικά ευαίσθητη. Όπως και να έχει και πάλι μας βολεύει να το σπάσουμε σε 1,2,3 κτλ προκειμένου να γίνουμε κατανοητοί.

 

1) Οι τιμές που μπορούμε να ορίσουμε σαν iso άσχετα αν ή βάση (χαμηλότερη τιμη) είναι 50 ή 200, αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο συνήθως στις πιο φτηνές μηχανές, ενώ στα ακριβότερα μοντέλα, περιλαμβάνονται και ενδιάμεσα βήματα. Οπότε για την μηχανή μου που ξεκινάει από iso 100 έχουμε 200, 400, 800, 1600, 3200, 6400, 12800.

​

2) αυξάνοντας από τα 100 στα 200 διπλασιάζουμε στην ουσία την φωτοευαισθησία του αισθητήρα της μηχανής. Δηλαδή στην ουσία από τιμή σε τιμή υπάρχει ένα stop διαφορά. Τι σημαίνει αυτό? Ότι αν από 100 πάμε στα 3200 τότε ο αισθητήρας μας θα είναι 32 φορές πιο ευαίσθητος στο φως. Δηλαδή αν χρειαζόμασταν ταχύτητα κλείστρου 1'' σε ιso 100 για να αποτυπώσουμε μία εικόνα τώρα θέλουμε

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

3)  Με την αύξηση της ευαισθησίας υπάρχει ένα τίμημα. Ο θόρυβος στην φωτογραφία. Γενικά κανόνας είναι ότι πάντα χρησιμοποιούμε το μικρότερο δυνατό iso! Όταν το φως είναι αρκετό δεν ανεβάζουμε ποτέ τις τιμές του. 

 

4) Κάθε μηχανή είναι τελείως διαφορετική και ο θόρυβος που παράγει το υψηλό iso διαφέρει. Πχ στην δική μου nikon d 3100 τιμές iso άνω του 1600 είναι απαγορευτικές, εκτός αν η φωτογραφία έχει καθαρά αναμνηστικό σκοπό. Σε ακριβά μοντέλα μπορεί να ακούσουμε για τιμές iso πολύ υψηλές χωρίς εμφανή θόρυβο. Παρακάτω σας παραθέτω παραδείγματα . Ίδια φωτογραφία, με σταθερό f/3,5. Παρατηρήστε ότι όσο αυξάνω το Iso για να πάρω την ίδια έκθεση αυξάνω και κατά ένα stop την ταχύτητα κλείστρου. Ταυτόχρονα όμως αυξάνεται και ο θόρυβος στην φωτογραφία. Από το 1/6 ταχύτητας κλείστρου που χρειαζόμασταν για να συλλέξουμε το απαραίτητο φως για να βγει η φωτογραφία φτάσαμε στα 1/800 του δευτερολέπτου. Αν η μηχανή μου ήταν καλύτερη θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω το αρχείο κανονικά.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​

 

 

 

 

 

 

 

 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

​

 

5) γενικά επιλέγουμε μεγαλύτερο iso, όταν θέλουμε υψηλότερη ταχύτητα κλείστρου και δεν μπορούμε να ανοίξουμε άλλο το διάφραγμα, γιατί είτε δεν ανοίγει άλλο, είτε δεν θέλουμε να χάσουμε το υπάρχον βάθος πεδίου.

 

6) Όπως θα πούμε σε επόμενα άρθρα ο θόρυβος που παράγεται από την μηχανή όταν αυξάνουμε την ευαισθησία είναι μέχρι έναν βαθμό διαχειρίσιμος. Η διαχείριση ή καλύτερα μείωση αυτού μπορεί να γίνει, είτε στον υπολογιστή μέσω κάποιου προγράμματος διαχείρισής θορύβου, είτε μέσα από την ίδια την μηχανή αν διαθέτει μηχανισμό noise reduction.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

​​

 

Επίλογος

 

​

1. Το άρθρο δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο από ελλιπές. Είναι αδύνατον να αναλύσω παραπάνω κάποια πράγματα μιας και θα τα δούμε σε επόμενες αναρτήσεις. Όπως και να έχει είναι υπέρ αρκετά για κάποιον να αρχίσει να σκαλίζει την φωτογραφική του μηχανή και να μπορεί πλέον να κατανοήσει πως λειτουργεί. Σας ανέφερα περιληπτικά τα τρία βασικότερα συστατικά που χρησιμοποιεί μία μηχανή προκειμένου να συλλέξει φως και να δημιουργήσει μία εικόνα. Είναι μία πολύ καλή αρχή πιστέψτε με. Προσωπικά για να συλλέξω αυτές τις πληροφορίες με το 1/3 της ανάλυσης που γίνεται εδώ μου πήρε πάνω από 3 μήνες όταν ξεκίνησα να ασχολούμαι.  Ο λόγος ήταν ότι δεν ήξερα τι να ψάξω και που. Όπως και να έχει το βαρετό κομμάτι της θεωρίας σύντομα θα περάσει και θα αρχίσουμε να δημιουργούμε.

 

2. Πριν κλείσω θα ήθελα να ζητήσω συγνώμη για τυχόν ορθογραφικά ή συντακτικά λάθη. Ο χρόνος μου είναι περιορισμένος, δεν έχω κανέναν να με διαβάζει και να με διορθώνει, δεν είμαι συγγραφέας και γεννήθηκα και ανορθόγραφος . Επίσης δεν με έχω διαβάσει ακόμα με προσοχή ούτε ο ίδιος. Θα σας παρακαλούσα αν κάτι σας βγάζει μάτι να μου το πείτε να το διορθώσω. 

 

3. Σας ευχαριστώ για τον χρόνο που αφιερώσατε να με διαβάσετε.  

 

Για το επόμενο άρθρο της σειράς με τίτλο "Φωτομέτρηση και Έκθεση" πατήστε εδώ.

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

​

 

​

​

​

​

​

​

​